HİKÂYE (ÖYKÜ)

♦ Hikâye (Öykü), olmuş ya da olması mümkün olayların, kişilere bağlı olarak belli bir yer ve zaman içerisinde, ilgi çekici bir biçimde anlatıldığı kısa yazılardır.

♦ Hikâyede amaç, okuyucuda estetik bir zevk ve heyecan uyandırmaktır.

♦ Hikâyede, olaylar anlatılırken ayrıntılara inilmez, kişiler belli bir yönüyle ele alınır.

♦ Türk edebiyatında ilk hikâye denemelerini Müsameretname adlı eseriyle Emin Nihat Efendi yapmıştır.

♦ Ahmet Mithat Efendi’nin kaleme aldığı Letâif-i Rivâyât adlı eser, Türk edebiyatının ilk hikâye kitabı kabul edilir.

♦ Tanzimat ikinci dönem sanatçısı Sami Paşazâde Sezai tarafından yazılan Küçük Şeyler, Türk edebiyatının Batılı anlamda ilk öykü kitabıdır.

♦ Hikâye türünün ilk olgun örnekleri ise Servetifünun Dönemi’nde Halit Ziya Uşaklıgil, Hüseyin Cahit Yalçın, Mehmet Rauf gibi sanatçılar tarafından kaleme alınmıştır.

♦ Özellikle Milli Edebiyat Dönemi ve Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatında bu tür, Batılı örneklerle boy ölçüşecek seviyeye gelmiştir.

♦ Hikâyeciliği meslek hâline getiren Ömer Seyfettin ile önemli bir atılım gerçekleştiren Türk hikâyeciliği,

Yakup Kadri Karaosmanoğlu,

Refik Halit Karay,

Memduh Şevket Esendal,

Sabahattin Ali,

Sait Faik Abasıyanık,

Tarık Buğra,

Selim ileri,

Mustafa Kutlu,

Sevinç Çokum,

Adalet Ağaoğlu gibi sanatçılarla Türk edebiyatının vazgeçilmez bir türü hâline gelmiştir.

Öykü, tür bakımından üçe ayrılır:

1. Olay Hikâyesi (Klasik Hikâye)

♦ Bu türün öncüsü Fransız yazar Guy de Maupassant‘tır. O yüzden bu türe “Maupassant tarzı” da denir.

♦ Olaylar serim, düğüm, çözüm esasına bağlı olarak anlatılır. Olay örgüsü önemli bir yer tutar, merak unsuru bu öykü türünün en önemli unsurudur.

♦ Türk edebiyatında Ömer Seyfettin bu öykü tarzının en önemli temsilcisidir. Tanzimat Dönemi’nden Cumhuriyet Dönemi’ne Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Refik Halit Karay, Reşat Nuri Güntekin, Halide Edip Adıvar, Sabahattin Ali gibi pek çok sanatçı eserlerini bu öykü türü ile kaleme almıştır.

2. Durum (Kesit) Hikâyesi

♦ Bu türün dünya edebiyatındaki ilk temsilcisi Rus yazar Anton Çehov’dur. O yüzden bu türe “Çehov tarzı’ da denmektedir.

♦ Olaya önem vermeyen, yaşamdan herhangi bir kesiti, belli bir insanlık durumunu anlatan öykülerdir.

♦ Bu öykü türünde serim, düğüm, çözüm planına bağlı kalınmaz.

♦ Bu öykülerde şaşırtıcı, çarpıcı olaylar yoktur.

♦ Günlük yaşamdan seçilmiş herhangi bir durum, türlü çağrışım ve izlenimlerle yansıtılır.

♦ Gözlemci ve betimleyici unsurlara sıklıkla başvurulur.

♦ Türk edebiyatında bu tarzın en önemli temsilcileri Sait Faik Abasıyanık ve Memduh Şevket Esendal‘dır.

3. Ben Merkezli Hikâye

♦ Hikâyeci, gözlemlerden ve olaylardan hareketle bireysel bunalım ve çıkmazlara yönelir.

♦ Hikâyecinin kişiliği ile hikâye kişileri (anlatanla anlatılan) iç içedir.

♦ Kahraman, dış dünyayı içinde bulunduğu ruh hâline göre algılar ve anlatır.

♦ Hikâye kahramanı genellikle düş dünyasına sığınır.

♦ Yaşanan ve hayal edilen (olan ile olması gereken) birlikte verilir.

♦ En önemli temsilcisi Franz Kafka’dır. Türk edebiyatında Haldun Taner ve Bilge Karasu önemli temsilcilerindendir.