Sanat, edebiyat, bilim, siyaset, sinema vb. alanlarda ün yapmış, okuyucuların ilgisini çekecek kişilerin hayatlarının tarafsız bir şekilde belli bir sıraya göre anlatıldığı edebi türe biyografi denir.
Aynı zamanda bir “Yaşam öyküsü” olarak da adlandırılan biyografide tanınmış kişilerin hayatlarında yaşadıklarının yanı sıra hayatla ilgili tecrübe ettikleri okuyucuyla paylaşılmak asıl amaçlardan biridir. Bu eserler sayesinde hayranlık beslenen kişilerin yaşamına dahil olabilme fırsatını yakalar okuyucu. Bunların yanı sıra kişinin yaşadığı dönemin zihniyeti yani yaşam biçimi de biyografilerde net bir şekilde yansıtılır.
Biyografi Özellikleri
- Biyografide amaç kişiyi tüm yönleriyle tarafsız bir şekilde tanıtmaktır.
- Biyografi yazarı eserinden önce kişi hakkında ayrıntılı bir araştırma yapmalı, belge toplamalı ve elde ettiği bilgileri olduğu gibi yansıtmalıdır.
- Açık ve anlaşılır bir dil kullanılmalıdır.
- Sıradan insanlar için değil okuyucu tarafından okunabilecek, ilgi çekebilecek kişilerin biyografisi yazılabilir.
- Ünlü bir kişinin hayatı roman gibi anlatılırsa buna biyografik roman denir. Oğuz Atay’ın “Bir Bilim Adamının Romanı” adlı eseri bu türe verilebilecek en iyi örneklerin başında yer almaktadır.
- Divan edebiyatında biyografinin karşılığı olarak “Tezkire” gösterilebilir.
- Eski ifadeyle “Tercüme-i hal” şeklinde kullanılmıştır.
- Yaşam öyküsü kronolojik bir şekilde anlatılabilir.
- Dil genellikle göndergesel işlevde kullanılır.
- Öyküleyici anlatımdan yararlanılır.
Biyografiler sayesinde biz kişinin yaşadığı dönem hakkında ayrıntılı bir bilgi sahibi olabiliriz. Bu bakımdan da bu türün edebiyat ve kültür hayatımızda büyük bir önemi vardır. Ayrıca bir kişi hakkında yazılmış birden fazla biyografi eseri de olabilir.
Dünya edebiyatında Plutarkhos verdiği eserlerle bu türün öncüsü olarak kabul görür. Avrupa’da 16. yüzyıldan sonra biyografi türünde önemli gelişmeler olmuş ve 20. yüzyılda artık objektif bir bakış açısıyla kaleme alınmaya gayret edilmiştir.
Türk Edebiyatında Biyografi
Türk Edebiyatında biyografi türünde verilen ilk eserler tezkirelerden oluşmaktadır. Şairlerin hayatlarının anlatıldığı tezkirelerin ilk örneğini ise 15. yüzyılda “Mecalisü’n Nefais” adlı eseriyle Ali Şir Nevai vermiştir. Bunun dışında yazılmış bazı önemli biyografi eserleri şu şekildedir:
Mehmet Kaplan -> Namık Kemal Hayatı ve Eserleri
Kenan Akyüz -> Tevfik Fikret
Süleyman Nazif -> Mehmet Akif
Yakup Kadri Karaosmanoğlu -> Atatürk
Rıfat İlgaz -> 1950 Sonrasında Hikayecilerimiz
(alıntı)
BİYOGRAFİ VE OTOBİYOGRAFİ İÇİN AYRICA TIKLAYINIZ!
