TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI’NDA
ROMAN TÜRÜ VE İLKLER

• Tanzimat’a kadar Türk toplumunda romanın yerini destanlar, efsaneler, mesneviler ve halk hikâyeleriyle masallar tutmuştur. Türk edebiyatında roman türündeki ilk örnekler Tanzimat Dönemi’nde verilmeye başlanmıştır. (19.yy.)
• Roman, önce Batı edebiyatından çevirilerle edebiyatımıza girmiş, daha sonra ilk yerli örnekler verilmiştir.
• Roman, Tanzimat Dönemi’nde iki koldan gelişmiştir: Ahmet Mithat Efendi’nin halk hikâyeciliği ile Batılı anlayışı birleştirmeyi amaçlayan kol ve Namık Kemal’le gelişen Batı tekniğini örnek alan daha sanatkâr bir anlayışın esas alındığı kol.

•  İlk çeviri roman: Yusuf Kâmil Paşa’nın Fenelon’dan çevirdiği Telemak 
• İlk yerli roman: Şemsettin Sami’nin yazdığı Taaşşuk-ı Talât ve Fitnat 
• İlk edebî roman: Namık Kemal’in yazdığı İntibah 
• İlk tarihî roman: Namık Kemal’in yazdığı Cezmi 
• İlk köy romanı: Nabizade Nazım’ın yazdığı Karabibik 
• Romantizmden realizme geçişin ilk örneği: Sami Paşazade Sezai’nin yazdığı Sergüzeşt 
• İlk realist roman: Recaizade Mahmut Ekrem’in yazdığı Araba Sevdası 
• İlk psikolojik roman denemesi ve ilk tezli roman: Nabizade Nazım’ın yazdığı Zehra romanıdır. 
• İlk polisiye roman: Ahmet Mithat Efendi'nin yazdığı Esrâr-ı Cinayet 
• İlk post-modern roman: Oğuz Atay'ın yazdığı Tutunamayanlar 

· Türk edebiyatında roman türündeki asıl büyük gelişmeler Servetifünun, Millî Edebiyat ve Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nda olmuştur. Servetifünun yazarı Halit Ziya Uşaklıgil Batılı roman tekniğine uygun olarak kaleme aldığı Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu gibi romanlarıyla modern Türk romanının kurucusu, ilk roman ustamız olmuştur.