DİVAN EDEBİYATI TEMSİLCİLERİ

13.YÜZYIL

MEVLANA CELALEDDİN RUMΠ(1207-1273)

• Türk ve dünya edebiyatının önde gelen sanatçılarındandır.
• Tasavvuf düşüncesini halk zevkine uygun olarak hikâyeler yardımıyla anlatmaya çalışmıştır.
• Arapça, Farsça ve Rumca da bilen sanatçı, bu dillerle de şiirler söylemiş, devrin edebiyat dili Farsça olduğundan şiirlerini Farsça yazmıştır.
• Tasavvuf düşüncesini ilahî aşkla birleştirip şiir sanatıyla ölümsüz hâle getirmiştir.
• Şiiri, musiki ve sema sanatıyla birleştirmiştir.
• Din, dil, ırk ve mezhep farkı gözetmeksizin bütün insanlığa seslenmiş, insanı insan olduğu için sevmiştir.
• İnsan sevgisi, ilahî aşk eksenindeki dinî konuları kendine özgü bir anlayışla işlemiştir.

ESERLERİ:

Mesnevi, Divan-ı Kebîr, Mecalis-i Seb’a, Mektubat, Fihi Mafih

Mesnevi: Mevlana’nın Çelebi Hüsameddin’in isteği üzerine Farsça yazdığı mesnevisidir. 25 bin beyitlik eserde Mevlana, tasavvufi fikir ve düşüncelerini hikâyelerden hareketle anlatmıştır.

Divan-ı Kebîr: Mevlana’nın çeşitli konularda söylediği şiirlerin tamamı bu divanda yer almaktadır. Eserin dili Farsçadır, içinde az sayıda Arapça, Türkçe ve Rumca şiir de yer almaktadır.

Mektubat: Başta Selçuklu hükümdarlarına ve devrin ileri gelenlerine öğüt vermek, kendisine sorulan dinî ve ilmî konularda açıklayıcı bilgiler vermek için yazdığı 147 adet mektuptur.

Fihi Mafih: Mevlana’nın çeşitli meclislerde yaptığı sohbetlerin, oğlu Sultan Veled tarafından toplanması ile meydana gelmiştir.

Mecalis-i Seb’a: Yedi Meclis anlamına gelen eser, Mevlana’nın yedi sohbetinin not edilmesinden meydana gelmiştir.                                                                                                                                                              

SULTAN VELED

• Mevlana’nın oğludur.
• Mevleviliğin kurucusudur.
• Hayatı boyunca Mevlevilik tarikatını yaymaya çalışır.
• Eserlerinde her zaman tasavvuf düşüncesini işlemiştir.
• Oğuz Türkçesinin Anadolu’daki ilk sade şiir örneklerini veren şairidir.
• Eserlerini genellikle Farsça yazmıştır.

ESERLERİ:

Farsça Divan

İntihaname,İbdidaname, Rebabname eserleri Farsça mesnevidir.

Maarif: Tasavvuf düşüncesini işlediği nesir türünde bir eserdir.

AHMET FAKİH

Coşkun bir mutasavvıftır.

Çarhname: Dünyanın faniliğini anlatan ahlaki, tasavvufi bir eserdir. Kaside biçiminde kaleme alınmıştır. 100 beyittir.

ŞEYYAT HAMZA

Hece ve aruzla şiirler yazmıştır.

Şiirleri dini, ahlaki ve didaktik özellikler gösterir.
Genellikle dinî-tasavvufî içerikli şiirler kaleme alan Şeyyâd Hamza’nın en fazla işlediği tema ölümdür. Şiirlerinde ölümün böylesine önemli bir yer tutmasında 1345-1353 yılları arasında yaşanan büyük veba salgınında çocuklarını kaybetmesi etkili olmuştur. Yaşadığı çalkantılı dönemde pek çok acıya şahitlik eden şair, bu acılardan sorumlu tuttuğu dönemin idarecilerine karşı derin bir öfke içindedir. Bu öfkesini de şiirlerinde sıklıkla dile getirmiştir. Dünya hayatının, dolayısıyla da dünya nimetlerinin gelip geçiciliğini vurgulamış ve insanlara Allah’a, dine, imana sarılmalarını öğütlemiştir. Onun, olabildiğince geniş bir kitleye hitap etme amacıyla sanat gayesi gütmeksizin sade ve külfetsiz bir dille içinden geldiği gibi yazdığı şiirlerinde vezin ve kafiye kusurları bulunmaktadır (Akar 1987: 6; Tavukçu 2005: 187; 2009: 595-596).

1. Yûsuf u Züleyhâ: Şeyyâd Hamza’nın en meşhur eseri olan manzume Anadolu sahasının ilk mesnevîleri arasındadır. Aruzun “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” vezniyle yazılmış 1529 beyitten oluşmaktadır. Hz. Yûsuf ile Züleyhâ arasındaki maceranın konu edilir.

2. Dâsitân-ı Sultân Mahmûd: Tasavvuf felsefesinin işlendiği eserde, Gazneli Mahmûd ile bir derviş arasında geçen diyaloglar üzerinden “madde” ile “mânâ” mukayesesi yapılmıştır. Yer yer dönemin yöneticilerinin zulümlerine göndermelerde bulunan Şeyyâd Hamza, eserin sonunda nefsine hükmetmesini bilen dervişi varlık ve kudret sahibi sultandan üstün göstermeye çalışmıştır. Klasik mesnevî kompozisyonuna uygun olarak düzenlenen 79 beyitlik manzume, aruzun “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” vezniyle yazılmıştır.

3. Ahvâl-i Kıyamet: Kıyametin nasıl kopacağı, ölülerin nasıl dirileceği, Hz. Peygamber’in ümmetine nasıl şefaatçi olacağı ve hangi kavimlerin cennete veya cehenneme gideceği gibi konuların sade bir dille anlatıldığı 289 beyitlik bu mesnevî, aruzun “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” vezniyle kaleme alınmıştır.

4. Miraçname: Miraç hadisesinin sade bir dil ve yalın bir üslupla anlatıldığı 545 beyit uzunluğundaki bu mesnevî aruzun “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” vezniyle kaleme alınmıştır.

5. Vefât-ı Hazret-i Muhammed Aleyhi’s-selâm: Hz. Muhammed’in vefatının konu edildiği bu mesnevî de aruzun “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” vezniyle yazılmıştır. Bilinen tek nüshası Millî Kütüphane Yz A 3772’de kayıtlı mecmuanın 101b-121a sayfaları arasında yer almaktadır. 483 beyit uzunluğundaki bu mesnevinin ilk 356 beyitlik kısmı Şeyyâd Hamza’ya son 127 beyitse müstensihe aittir. Manzume üzerine Fatma Turhal Güler 1996 yılında bir yüksek lisans tezi hazırlamıştır.

Bunların dışında Şeyyâd Hamza’nın değişik mecmualarda tespit edilmiş 15 müstakil şiiri bulunmaktadır.

HOCA DEHHANİ

Din dışı divan şiirinin kurucusudur. Divan edebiyatının ilk şairi sayılır.

Selçuklu Şehnamesi: Selçuklu hükümdarı Alaaddin Keykubat adına yazılmış Farsça bir eserdir. 20 bin beyittir.

Bu eser dışında kaside ve gazeller de yazmıştır.

14. YÜZYIL

KADI BURHANETTİN

• Edebiyata “tuyuğ”u getiren sanatçı olarak bilinir.
• Şiirlerinde Azeri Türkçesini kullanır.
• Aruzun yanında heceyle de şiirler yazmıştır.
• Sivas’ta beylik kurmuş ve Akkoyunlu devleti ile yapılan savaşta esir düşerek can vermiştir.
• Aşk, tasavvuf ve yiğitlik konularında şiirler yazmıştır.
• Gazellerinde mahlas kullanmaz.

SEYYİT NESİMİ

• Azeri Türkçesi edebiyatının en önemli şairi olmuştur.
• İran’da Hurufilik mezhebini kuran Fazlullah’ın (Öl. 1401) halifelerinden olduğu, şeriata aykırı inançları propa­ganda ettiği gerekçesiyle Halep’te derisi yüzülerek öldürüldüğü bi­linmektedir (1404).
• Dili oldukça sadedir.
• Eserleri içinde tuyuğlarının önemli bir yeri vardır.
• Bir de Divan’ı vardır.

 AHMEDİ

• Eserlerinde vatan ve fetih gibi konulara da yer vermiştir.
• Divan sahibi ilk Anadolu şairidir.
• Din dışı konularda şiirler yazmıştır.

ESERLERİ:

• Divan
• İskendername: 10 bin beyitlik mesnevidir. Büyük İskender’in hayatını anlatır. Eserin sonuna Osmanlı padişahlarıyla ilgili bir bölüm eklemiştir. (Bu bir Osmanlı tarihi belgesidir.
• Cemşid ü Hurşit: Aşk mesnevisidir. Çin hükümdarı Fağfur’un oğlu Cemşid ile Rum hükümdarı Kayser’in kızı Hurşid arasında geçen aşk hikâyesi üzerine kurulmuştur.
• Tervihü’l Ervah: Manzum bir tıp kitabıdır. Mesnevidir.
• Mirkatü’l Edep: Arapça-Farsça manzum bir sözlüktür.
• Esrarname çevirisi
• Türkçe Divan

ÂŞIK PAŞA

• Türklere tasavvuf kurallarını öğretmek için bütün eserlerini Türkçe yazmıştır.
• Yunus Emre’nin etkisinde kalmıştır.
• Türkiye Türkçesini ilk kullanan şairlerdendir.
• Türk dili ve edebiyatının gelişmesi için büyük çaba sarf etmiştir.

ESERLERİ:

• Garipname: Tasavvufi, didaktik bir mesnevidir.
• Fakrname: Tasavvuf konularını işlediği küçük bir mesnevidir.
• Vasf-ı Hal, Hikâye ve Kimya Risalesi adlı eserleri de küçük birer mesnevidir.

GÜLŞEHRİ

• Eserlerinde tasavvuf düşüncesini işler
• Eski Anadolu Türkçesinin güzel örneklerini sunar.
• Eserleri tasavvuf açısından da önemlidir.
• Türkçeyi ve aruz veznini iyi kullanan bir şair olan Gülşehrî, Yûnus Emre’den sonra çağının en büyük şairlerinden biri olarak kabul edildiği gibi, Türkçenin ileri kültür dili hâline gelmesi için giriştiği çabalarla da tanınır.

ESERLERİ:

• Mantıku’t-Tayr: “Kuş dili” anlamına gelen eser, Feridüddîn Attar’ın "Mantıku’t-Tayr" adlı eserinin Türkçeye tercümesidir. Gülşehri, konunun ana çerçevesine sadık kalarak Attar’ın pek çok hikâyesini kullanmamış, Kelile ve Dimne ile Kaabusnâme’den hikâyeler almıştır. Eserde çeşitli türlerden kuşların Hüdhüd kuşunun önderliğinde, Simurg kuşunu aramaları anlatılır. Çeşitli maceralardan sonra kuşlar, Simurg’a ulaşır. Sembolik olarak kuşlar insanları; Hüdhüd aklı; Simurg ise Allah’ı simgeler. Bu yönüyle eser, temsili yani alegorik bir özellik gösterir.
• Feleknâme: Farsça olarak yazılmış bir mesnevidir. Konu tasavvufidir. Kuran’dan ve Mevlana’nın Mesnevisi'nden yararlanılmıştır. İslam ve tasavvuf felsefesinin işlendiği eserde hayat ve ölüm üzerinde durulmuştur. Gülşehri bu eserini, o tarihlerde Anadolu’da hüküm süren İlhanlılar’dan Gazan Hân’a sunmuştur.
•  Aruz-ı Gülşehrî (Aruz Risalesi): Farsça olarak kaleme alınan on altı varaklık bir risaledir. Eserde çeşitli aruz kalıplarının terkip ve teşkilinden bahsedilmekte ve bunlarla ilgili örneklere yer verilmektedir.
•  Kerâmât-ı Ahî Evran:167 beyitlik Türkçe bir mesnevidir.
•  Kudûrî Tercümesi: Gülşehrî, Mantıku’t-Tayr adlı eserinde Kudûrî’yi nazmen çevirdiğini söylese de, bu eser henüz ele geçmemiştir.

15. YÜZYIL

ŞEYHİ

• Gazel yazmayı ev yapmaya, mesnevi yazmayı ise şehir kurmaya benzetmiştir.
• Şiirlerinde tasavvuf düşüncesini de işlemekle birlikte daha çok din dışı konuları işler.
• Göz doktoru olan Şeyhi, Çelebi Mehmet’in gözünü tedavi etmesi üzerine Şeyhi’ye Topuzlu köyünün tımarı verilir. Köye giderken soyulması ve tımarın verilmemesi üzerine Harname’yi yazar.

ESERLERİ:

• Türkçe Divan
• Hüsrev ü Şirin: Aşk mesnevisi
• Harname: 126 beyitlik alegorik-sembolik bir mesnevidir. Edebiyatımızda fabl türünün ilk örneği kabul edilir. Hiciv ve mizah edebiyatının  başarılı örneklerindendir.

AHMET PAŞA

• Fatih’in vezirliğini yapmıştır.
• Fatih’in gazabına uğrar, idama mahkum edilir.
• Kerem Kasidesi’ni yazar ve Fatih’e gönderir. Bunun üzerine idamdan kurtulur.
• 15.yy.da Sultanu’ş- Şuara olarak bilinir.
• Din dışı gazel ve murabbalarıyla ünlüdür.
• Nazireciliği başlatmıştır.
• Tarih düşürmeyi gelenek haline getirir.
• Türkçe yazdığı bir Divan’ı vardır.

ALİ ŞİR NEVAİ

• Çağatay Türkçesiyle yazdığı şiirlerini dört ayrı divanda toplamıştır.
• Kaşgarlı Mahmut'tan sonra Türk diline en büyük hizmet eden kişi olarak tanınan Ali Şîr Nevâî, Muhâkemetü'l-Lügateyn adlı kitabında Türkçe ile Farsçayı karşılaştırarak pek çok yerde Türkçenin üstünlüğünü savunmuştur.
• İlk hamse sahibidir.
• Mizanü’l Evzan (Vezinlerin Terazisi): Türklerin kullandığı müzik ve şiir biçimlerini tanıtır.
• Mecalisü’n Nefais: Tezkire

SÜLEYMAN ÇELEBİ

• Edebiyatımızdaki en önemli mevlit yazarıdır.
• Vesiletü’Necat(Mevlit) en tanınmış eseridir. Peygamberimizin diğer peygamberlerden üstünlüğünü kanıtlamak için yazdığı bir mesnevidir.

NECATİ BEY

• Divan şiirinde atasözlerini ve deyimleri, halk söyleyişlerini kullanan ilk şairlerdendir.
• Atasözü söyleyiciliğiyle ün yapmıştır.
• “Aşk” konusunu işleyen gazelleriyle tanınmıştır.
• Dönemine göre sade bir dil kullanmıştır.
• Şiirleri ve hat çalışmalarıyla tanınır.
• Türkçe Divan’ı vardır.

AHMEDİ DAİ

Âlim bir şairdir.

Çengname adlı alegorik bir mesnevisi bulunur. Eser, bir çalgı olan çengin dört parçasının alegorik olarak şeriat, tarikat, hakikat, marifeti temsil eden özgün bir mesnevidir.

SİNAN PAŞA

• Süslü nesrin ilk temsilcisidir.
• Gazel ve kaside yazmamış, mahlas kullamamıştır.
• Divan şiirinin özelliklerini nesre uygulamıştır.
• Ali Kuşçu’nun talebesi, Fatih’in akıl hocasıdır.

ESERLERİ:

Tazarruname: Süslü nesrin ilk örneğidir. Münacaat türünde olan esere tasavvufi düşünce hakimdir.

Tezkiretü’l Evliya: Biyografi

Maarifname: Didaktik bir eser.

 
ÂŞIK PAŞAZADE

• Tarih yazarı olarak ün yapmıştır.
• Tevârih-i Âl-i Osmânî ( Osmanlı Tarihi ): Sade nesrin bir örneğidir. Âşıkpaşazade Tarihi adıyla da bilinir.

MERCİMEK AHMET

• Sade nesrin temsilcidir.
• “Kabusname” adlı eseriyle tanınır. Eser, genel anlamda nasihat ve ahlak kitabıdır.

16.YÜZYIL

FUZULİ

• Asıl adı Mehmet’tir.
• Kanuni’nin Bağdat’ı fethetmesine kadar (1534), Fuzulî’nin nasıl bir yaşam sürdüğü tam olarak bilinmemektedir. Kanuni Bağdat’ı alınca “Geldi burc-i evliyaya padişah-i nâmdâr” (H.941) tarihini taşıyan dizenin bulunduğu kasideyi padişaha sunmuş, ayrıca ileri gelen devlet adamları için de kasideler yazmıştı. Bu nedenle günde 9 akçelik bir gelir bağlanır  ancak evkaf dairesindeki yolsuzluklar nedeniyle bu parayı alamaz, bunun üzerine  Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi’ye edebiyatımızdaki ilk edebi mektup olarak bilinen ünlü Şikâyetname ’yi yazmıştır.
• Aşk ve ıstırap şairidir.
• Bütün şiirlerinde tasavvufi aşkı işlemiştir.
• Şiirlerindeki sevgili Allah’tır.
• Aşkı, hep hüzün, keder, acı yönüyle görür. Kavuşmayı, neşeyi istemez.
• Gazel şairidir.
• Dönemine göre dili sadedir.

ESERLERİ:

TÜRKÇE ESERLERİ:

Türkçe Divan: Bu Divan’da bulunan “Su Kasidesi” edebiyatımızdaki en ünlü naat örneklerindendir.

Leyla vü Mecnun: Bu adla yazıların en ünlüsüdür. Çölde geçen bir aşk hikayesini anlatır. Beşeri aşktan ilahi aşka geçiş anlatılır.

Bengü Bade: Alegorik-sembolik bir mesnevidir. Afyon ile şarabın karşılaştırıldığı, şarabın üstünlüğünün ortaya konulduğu bir eserdir.

Hadikatü’s Süeda: Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilişini anlatan mensur bir eserdir.

Sohbetü’ül Esmar: Meyvelerin birbirleriyle konuşmasını anlattığı bir mesnevidir.

Hadisi Erbain: Kırk hadis tercümesi

FARSÇA ESERLERİ: Farsça Divan

Sıhhat ü Maraz: Tıpla ilgili mesnevi

Sakiname(Heft cam): Bir içki ve musiki toplantısını anlatan mesnevidir.

Enisü’l Kalp: “Gönül dostu” anlamındadır. 134 byitlik kaside

Rind ü Zahid: İçinde manzum parçalar da bulunan nesir türündeki eser.

ARAPÇA ESERLERİ: Arapça Divan

Matla’ül İtikad(Ele geçmemiştir.)

BAKİ

•(1526-1600 İSTANBUL) Asıl adı Mahmud Abdülbaki’dir.

•Divan edebiyatında şiire biçim ve içerik açısından birçok yenilik getirmiş ve yaşarken "Sultanü'ş Şuârâ" (şairler sultanı) unvanını almıştır.

•Kanuni Sultan Süleyman'a sunduğu kasideyle saray çevrelerine girmeyi başardı.

•Kanuni Sultan Süleyman'ın ölümü üzerine duyduğu üzüntüyü "Kanuni Mersiyesi" ile dile getirdi. Bu eseri terkibi bent nazım şekliyle yazmıştır.

• Şiirlerinde tasavvufa değil, dünyevi aşka önem verdi.

•Zevke ve eğlenceye düşkün, neşeli, hoş sohbet ve nüktedan bir karaktere sahiptir.

•Mesnevisi bulunmaz.

•Duru ve temiz bir İstanbul Türkçesinin yanı sıra şiirlerinde halk deyimleri ve söyleyişleri de kullandı.

•Şiirlerinde biçim mükemmelliğine önem vermiştir.

•Çok istediği şeyhülislamlık makamına kavuşamadan ölmüştür.

ESERLERİ:

Divan

Fezailü’l Cihad

Fezaili Mekke: Mekke’nin faziletlerini anlattığı eseridir ve nesir türündedir.

BAĞDATLI RUHİ

• Toplumsal konulu şiirler yazmıştır.
• Yaşadığı ortamın kötülüklerini, yoksulluklarını yakından görmüş ve bunun acısını derinden duymuştur. Bütün bunlar onu karamsarlığa itmiştir.
• Terkibi bentleriyle tanınır.
• Terkibi bentlerinde dönemin olumsuzluklarını dile getirir, toplumu hicveder.
• Şiirlerini sade dille yazmıştır.
• Divan’ı vardır.

SEHİ BEY

• Nesir sanatçısıdır.
• Anadolu sahasındaki ilk tezkire olan Heşt Behişt(Sekiz Cennet)in yazarıdır.

SEYDİ ALİ REİS

• Nesir yazarıdır.
• Gezi yazısı yazarı olarak tanınır.
• Edebiyatımızda gezi yazısının ilk örneği olan “Miratü’l Memalik” adlı eserin yazarıdır.

Diğer eserleri:

Muhit: Denizcilik bilgilerini içerir.

Miratı Kâinat: Denizcilikle ilgili  

TAŞLICALI YAHYA

• Şehzade Mustafa’nın ölümü üzerine yazdığı mersiyesi ile tanınır.
• Hamse sahibidir.
• Eserlerinde Türkçeyi çok iyi kullanmıştır.

Eserleri:

Şah u Geda: Aşk temalı eseri

Yusuf u Züleyha: BU adla yazılanlarının en egüzeli

Gencine-i Raz, Gencine-i Envar, Kitab-ı Usul diğer mesnevileridir.

PİRİ REİS

• Türk denizcidir.
• Kitab-ı Bahriye adlı denizcilik kitabı ve buna eklediği haritalarla tanınır.

LATİFİ

• Edebiyatımızda Osmanlı Türkçesi ile yazdığı iki tezkiresi vardır. Eser “Latifi Tezkiresi”  adıyla tanınır.
• Eserde 300’e yakın şairin hayatını ele alır.
• Tezkirenin en önemli yönü şairlerinin hayatlarının ilk defa alfabetik bir düzenle anlatmasıdır.
• Diğer eseri “Evsaf-ı İstanbul”

FERİDUN BEY

• Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan 3.Murat dönemine kadar bazı önemli olayları ve padişahlarla ilgili bilgi ve belgeleri içeren derleme niteliğindeki “Feridun Bey Münşeatı” adlı eseri ve bir de Divan’ı bulunur.

BABÜR ŞAH

• Ali Şir Nevai’den sonra Çağatay edebiyatının ikinci büyük sanatçısıdır.
• En önemli eseri edebiyatımızın ilk gezi-anı kitabı olan “Babürname”dir.

17. YÜZYIL

NEFİ

• Aslı adı Ömer’dir.
• Kaside alanında üstat kabul edilir.
• Gazellerinde de başarılı olan sanatçı, gazellerinde sağlam bir dil ve ifade, güzel tasvir ve hayallere yer vermiştir.
• Padişahlara ve dönemin ileri gelenlerine yazdığı kasideleri ve hicivleriyle tanınır.
• Sultan IV. Murat’a “Siham-ı Kaza” adlı eserini okuduğu sırada Sultan’ın yakınına düşen yıldırımdan bile sorumlu tutulur. Uğursuz kabul edilerek Edirne’ye sürgün edilir.
• Hiciv türünün en önemli şairidir.
• Hicivlerinden dolayı boğularak öldürülür.
• Mesnevisi bulunmaz
• Süslü bir dili vardır.
• Din dışı konuları işlemiştir.

Eserleri:

Siham-ı Kaza(Kaza Okları): Hicivlerini topladığı eserdir. Eser; kasîde, terkîb-i bend, mesnevî, kıt’a gibi farklı nazım şekillerinden meydana gelmiş ve araya nesir parçaları da eklenerek oluşturulmuştur. Nef’î, eserinde babası dâhil; sadrazamları, vezirleri, bütün devlet büyüklerini, şairleri, sanatkârları; kısaca devrin ismi duyulmuş bütün ünlü kişilerini hicvetmiştir.

Tuhfetü’l Uşşak(Âşıkların Armağanı): Farsça bir kasidedir.

Farsça ve Türkçe Divan

NABİ

• “Düşünce şiiri” çığırını açmıştır.
• “Hikemi şiir” denilen hikmet ve darb-ı mesel tarzında şiir söyleme anlayışını getirmiştir.
• Sade ve anlaşılır dili vardır.
• Mahlasının oluşumun şu beyitle dile getiri. "Nâ" ve "bî" kelimeleri Arapça ve Farsçada 'yok' anlamına gelmektedir.

  "Bende yok sabr-ı sükûn, sende vefadan zerre,

  İki yoktan ne çıkar fikredelim bir kere."

Eserleri:

Hayriyye: Oğluna öğüt vermek için yazdığı didaktik mesnevi

Hayrabat: Aşk konulu mesnevi

Surname: Edirne’de bulunduğu bir sünnet düğününü anlatır.

Tuhfetü’l Harameyn: Hac izlenimlerini anlattığı gezi yazısıdır.

Fetihname-i Kamaniçe: Lehistan seferini anlatır.

Münşeat: Nâbî'nin resmî ve hususî birçok mektubunu içine alan bu eser, gerek kendi hayatı, gerek yaşadığı devir hakkında önemli bilgiler ihtiva eder.

Türkçe Divân,

Farsça Dîvânçe: (Dîvânçe-i Gazeliyyât-ı Fârisî) adı ile Türkçe Dîvan içinde 39 sayfalık yer kaplayan bir eserdir.

KÂTİP ÇELEBİ

• Hacı Kalfa/ Hacı Halife olarak tanınır.
• Sade nesir alanında eser vermiştir.
• Ansiklopedik bir yazardır.
• Tarih, coğrafya, bibliyografya, ahlak, tasavvuf, eğitim, tıp gibi birçok alanda eser vermiştir.

Eserleri:

Keşfü’z Zünun: Bibliyografya türündedir. 15000’e yakın eser tanıtılır.

Cihannuma: Coğrafya türünde bir eserdir.

Fezleke: 16 ve 17.yy olaylarını anlatan bir tarih kitabı

Düsturu’l Amal: Devlet işlerindeki aksaklıkları anlatır.

Mizanü’l Hak: Dini, ahlaki, toplumsal konulu bir eserdir.

Tuhfetü’l Kibar fi Esfari’l Bihar: Türk denizcilik tarihini anlatır.

EVLİYA ÇELEBİ

• Türk ve dünya tarihinin en büyük gezgini ve en büyük seyahat kitabının yazarıdır.
• 10 ciltlik seyahatname adlı eseriyle tanınır.

NAİMA

• Nesir sanatçısıdır.
• Devletin resmi tarihçisidir.
• Eseri “Naima Tarihi” adıyla bilinir. Eserde 1574-1659 yılları arasındaki olayları anlatır. 6 ciltlik bir eserdir.

VEYSİ

• Süslü nesrin temsilcilerindendir.
• Osmanlı Devleti’ndeki ahlak çöküntülerini anlattığı “Habname” adlı eseri en tanınmış eseridir. Eser, eleştiri ve yergi içerir.
• Siyer-i Veysi: Hz. Muhammet’in hayatını anlatır.

NERGİSİ

• Süslü nesrin kurucularındandır.
• Hamsesi vardır.
• En önemli mesnevisi, içinde cömertlik, aşk, ahlak gibi konularda yazılmış hikâyelerinin olduğu “Nihalistan” adlı eseridir.

PEÇEVİ İBRAHİM EFENDİ

• Dönemin en sade yazan nesir yazarlarındandır.
• “Peçevi Tarihi” adlı eseri ünlü bir tarih kitabıdır.

KOÇİ BEY

Devlet işlerini, yeniçerilerin içindeki bozulmaları örneklerle anlattığı “Koçi Bey Risalesi” adlı eseri önemlidir.

18.YÜZYIL

NEDİM

• Asıl adı Ahmet'tir
• Lale devri olarak bilinen zevk ve eğlence dönemi şairidir.
• Şarkı türünün en önemli ismidir.
• İstanbul’un eğlence yerlerini anlatmış yerli yaşamına yer vermiştir.
• Necatî'yle belirginleşen, Bakî ve Şeyhülislam Yahya gibi şairlerin eserlerinde mükemmelleşen mahallîleşme akımının XVIII. yüzyıldaki en büyük temsilcisidir.
• Hece ölçüsünü de kullanmış ve bir de türkü yazmıştır.
• Eserlerinde İstanbul Türkçesini kullanmış.
• Mesnevisi yoktur.
• Dvan’ı varır.

ŞEYH GALİP

• Divan edebiyatının son büyük şairidir.
• Sebk-i Hindi akımının en büyük temsilcisidir.
• Anlatımında sembollere yer vermiş, ağır bir dil kullanmıştır.
• Şiirlerinde kapalı bir anlatım vardır.
• Hece ölçüsüyle bir de türkü yazmıştır.

Eserleri:

Divan

Hüsn ü Aşk: Alegorik-sembolik tasavvufi bir mesnevidir.

19.YÜZYIL

KEÇECİZADE İZZET MOLLA

• Keşan’daki sürgün hayatını anlattığı “Mihnet-i Keşan” adlı mesnevisi ile tanınr.

Hüsn ü Aşk’a nazire olarak yazdığı Gülşen-i Aşk adlı bir mesnevisi daha vardır.

Divan’ı bulunur.

ENDERUNLU VASIF

• Mahallileşme akımının temsilcilerindendir.
• Şiire günlük dili getirmiştir.
• Divan’ı vardır.