Türk edebiyatının İslam medeniyeti kültürü içinde doğan Divan edebiyatından sıyrılarak Avrupai bir karaktere bürünmeye başlaması, 19.asrın ikinci yarısına rastlar.

   Türk edebiyatı, 19.asrın ikinci yarısında yetişen idealist, kabiliyetli yazarlarla şairlerin dinamik ve sürekli çabaları ile Batılı bir hüviyet kazanır.

   3 Kasım 1839’da Abdülmecit Dönemi'nde Mustafa Reşit Paşa tarafından Gülhane Parkı’nda okunan ve kabul edilen "Gülhane Hattı Hümayunu" diye de anılan Tanzimat Fermanı, Osmanlı Devleti’nin Batı medeniyetinin üstünlüğünü resmen kabul ettiğinin bir belgesidir.

   1860 yılına kadarki toplumdaki Batılı yaşam tarzındaki gelişmeler, edebiyatı da önemli derecede etkiler. Bir değişimin oluşmasında 1831’de ilk resmi gazetemiz Takvim-i Vakayi’nin, 1840’ta İngiliz Churcill ile çıkarılan ilk yarı resmi gazete Ceride-i Havadis’in kurulmasının ve tiyatronun önemli etkileri görülür.

   Türk aydınları arasında 1839’dan önce başlamış olan Fransızca öğrenme çabasının bu yıldan sonra daha çok arttığı görülür. Bunun da sonunda aydınlar doğal olarak Fransız kültürü ve edebiyatı ile temasa geçmişlerdir. Bu temasının ilk sonuçları Fransa’da öğrenim gören ve Fransız edebiyatını tanıma imkanı bulan Şinasi, Fransız şairlerden manzum olarak yaptığı ilk tercümelerini 1858’de “Tercüme-i Manzume” adlı kitapta toplayarak yayımlamıştır. 1849 ve 1858 yılları arasında yazdığı dört kaside, eski kasidelerin klişe muhtevalarından sıyrılarak tamamıyla Batılı anlayışın ilk açıklamalarını taşır.

   Yusuf Kamil Paşa’nın 1859’da Fenelon’dan yaptığı Telemak(Telemaque) tercümesi 1862’de yayımlandığı için Batılı roman hakkında Türk okuyucusuna bu dönemde verilmiş bir örnek olarak gösterilmezse de Türk aydınlarının Fransız edebiyatının çeşitli türleri ile temasa geçmiş olduklarını anlatması bakımından dikkate değer.

   Yine, Şinasi 1860’ta yayımladığı “Şair Evlenmesi” piyesini bir yıl önce yazmış bulunuyordu. Bütün bunlar 1839-1860 döneminde Türk aydınlarının artık Batı edebiyatını hem Türk okuyucularına tanıtabilecek hem de ona uygun denemeler yapabilecek olduklarını açıkça göstermektedir.

   1860’tan sonra Avrupai Türk edebiyatını kuracak Şinasi gibi aydınlar, kendilerini serbestçe yetiştirme ve hareket etme imkanlarını bulabilmişlerdir. Bu bakımdan 1839-1860 yılları gelecekteki Türk aydınlarının kendilerini yetiştirme dönemi olduğu kadar, aydın Türk okuyucusunun ve biraz da halkın Batı kültürünün başlıca unsurlarını görüp tanıyabildikleri ve Türk aydınının 1860’tan sonraki hızlı gelişmesini yadırgamadan takip edip benimseyebilecek bir ruh haline, zihni gelişmeye eriştikleri bir dönem olarak kabul etmek gerekir.


TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİNE ULAŞMAK İÇİN TIKLAYINIZ!!!